Bossen, akkers, velden, paden, schuurtjes, hekjes, composthopen en moestuinen met boerenkool, groene kool, koolrabi, prei, sla, bonen en een pompoen. De foto’s van Simone Nieweg tonen het ogenschijnlijk wanordelijke aanzien van “de koude grond”. In tegenstelling tot de klassieke traditie in de landschapsschilderkunst, zoekt zij niet naar vormen van het pittoreske of romantische landschap noch het heroïsche of gesublimeerde landschap. Simone Nieweg heeft voor het veronachtzaamde huis-tuin-en-keuken landschap van de moestuin gekozen met in het verlengde daarvan de akkers, velden en nog verderop het bos. De mens is er niet direct zichtbaar maar des temeer zijn sporen. Het is het zogenaamde Nutzlandschaft (gebruikslandschap) of meer specifiek het Grabeland (restlandschap), dat in Duitsland een iets ander gebruik kent dan in Nederland. Het zijn stukjes overgebleven land waar nog geen bestemming aan is gegeven en dat zolang voor particulier gebruik is vrijgegeven. Simone Nieweg heeft deze braakliggende stukken land zo’n twintig jaar lang opgezocht, eerst in de omgeving van Bielefeld waar ze is opgegroeid, later rondom Düsseldorf waar zij nu woont, het land van de Niederrhein.
De moestuin heeft zich eeuwenlang onttrokken aan iedere vorm van mode of esthetisch genoegen. Juist in dit terrain vague van de (stads)cultuur, op het punt waar de wandelaar terugkeert naar de stad, of de pas versnelt naar het verderop gelegen bos, vindt Simone Nieweg bij voorkeur haar motieven. Zij weet op het matglas van haar camera, waarin het beeld op zijn kop verschijnt, een niet eerder waargenomen orde en structuur aan te brengen. Er wordt geen moreel oordeel geveld, maar geobserveerd, geanalyseerd en gestructureerd. Met haar passie voor het landschap van de groentetuin, volgt zij niet de gebaande paden van de landschapskunst, evenmin die van de landschapsfotografie. Op haar vele wandeltochten volgt ze geen tradities, maar slechts voetsporen langs akkers, velden, weiden en tuinen. Plaatsen waar ze al veel vaker was. Het licht, de weersomstandigheden en het jaargetijde leiden haar naar die plek, waar ze op dat moment met grote trefzekerheid weet een foto te kunnen maken.
De eerste buitenlandse museale tentoonstelling van Simone Nieweg is aanleiding geweest om tegelijkertijd een selectie van de Nederlandse foto’s “van de koude (en de warme) grond” te tonen. Hans Scholten fotografeert heel specifiek gebieden die tussen stad en land liggen. Deze stukken niemandsland vindt hij niet alleen in Nederland, maar overal ter wereld. Het zijn “terrains vagues”, landschappen waar ooit de mens aanwezig was maar waar de natuur langzaam weer greep op krijgt. Net zomin als Simone Nieweg wil Hans Scholten commentaar geven op deze gebieden, maar wil hij vooral dit landschap als ruimte invoelbaar maken. Zijn gebruik van contrastrijke, monumentale zwart-wit fotografie roepen wel heel duidelijk een gevoel van strijd tussen land en stad op, daar waar bij Simone Nieweg de mens en de natuur meer in harmonie lijken samen te gaan. Dezelfde harmonieuze, geconcentreerde blik voor het microlandschap is te vinden op de poëtische foto’s die Laura Samsom-Rous maakte van bomen en tuinen. De grootste specialist op dit gebied is echter de fotograaf Wout Berger, zijn foto’s van kassen zijn enig in hun soort. Hij laat zien dat de recht-toe-recht-aan miniatuur kosmos van de kweker in alles afwijkt van de opvattingen van klassieke schilderkunst, vooral omdat de horizon in de foto boven de eigenlijke horizon komt te liggen. Han Singels, tenslotte, is in de voetsporen van Paulus Potter en de schilders van de Haagse School getreden en heeft het Nederlandse landschap gefotografeerd met speciale aandacht voor de koeien daarin.
Publicatie
Bij de tentoonstelling Foto’s van de koude grond verschijnt een catalogus over het werk van Simone Nieweg: Els Barents, Saskia Asser, Simone Nieweg, Landschaften und Gartenstücke, Photographien, München: Schirmer / Mosel 2002 (D/E), ca. € 49,-