De tentoonstelling At Work toont de wereld van industrieel werk gezien door de lens van de Amerikaanse fotograaf Lee Friedlander. Sinds de jaren zestig geldt Friedlander als een onvermoeibaar en intens chroniqueur van zijn eigen wereld en die om ons heen. In uitgekiende zwart-wit fotografie en op speelse wijze analyseert hij vertrouwde visuele ervaringen. Telkens weer wijst hij in zijn werk op het opmerkelijke en het onverwachte in het alledaagse. Zo geeft hij in de serie At Work een nieuwe visie op de wereld van het werk, waarin allerlei onverwachte verbanden en betekenissen zijn te ontdekken tussen objecten, mensen en plekken, die een minder scherp waarnemer zeker zouden zijn ontgaan.
De tentoonstelling bestaat uit zes verschillende series gemaakt tussen 1979 en 1995 waarin Friedlander de meest uiteenlopende arbeidsprocessen heeft gevisualiseerd. Sommige van deze series werden in opdracht van tentoonstellingsmakers en tijdschriften gemaakt, anderen in opdracht van de bedrijven zelf. De eerste serie in At Work maakte hij in 1979/1980 in de industriegebieden van Ohio en Pennsylvania die bekend staan als de ‘Factory Valleys’. Hij laat de mensen zien die met hun handen en de machines die ze bedienen allerlei nuttige producten vervaardigen. Aan het andere eind van het spectrum van de werkende mens staat de serie die Friedlander in 1995 maakte van een telemarketing centrum in Omaha, Nebraska, waar hij werknemers fotografeerde die alleen met hun hoofd en stem hun werk uitoefenen. Maar Friedlander heeft zich ook begeven tussen de werknemers van de in Wisconsin gevestigde Cray Company, die precisiewerk moeten verrichten om de grote supercomputers, die daar worden geproduceerd, in elkaar te zetten. Datzelfde jaar (1986) fotografeerde hij voor de Massachusetts Institute of Technology Museum de mensen die voor hun werk intensief van computers gebruik maken in de bedrijven rond Boston (‘Silicon Valley van het Noorden’) onder de werktitel “Changing Technology” . De Dreyfuss Corporation in New York City gaf Friedlander in 1992 de opdracht hun werknemers op de handelsvloer en op hun kantoren aan het werk te fotograferen.
De serie At Work draait niet, zoals de titel al aangeeft, om het werk zelf maar om de mens die aan het werk is. Zijn Duitse voorganger August Sander (1876-1964) liet de door hem geportretteerde ambachtslieden nog zien als een (arche)typische representant van hun beroepsgroep, als een persoon die een bepaald eerbiedwaardig ambacht perfect wist uit te oefenen. Bij Friedlander speelt de specifieke handeling die de geportretteerde werknemers uitvoeren, hun ambacht, eigenlijk een ondergeschikte rol. Veel meer wil hij een universeel beeld scheppen van de werkende mens in het algemeen. Hij laat deze werknemers zien als schakels in een veel groter industrieel en economisch proces. Friedlander is deze werkende mensen dan ook dicht op de huid gaan zitten, maar zonder dat deze zijn aanwezigheid bewust lijkt te zijn. Volstrekt ongestoord voeren de gefotografeerde werknemers de handelingen uit die zij dag in dag uit verrichten, op een plek waar zij een substantieel deel van hun leven doorbrengen. Friedlander heeft hen als een voyeur benaderd waardoor hij ons in het resultaat in wezen een spiegel voorhoudt.
De tentoonstelling Lee Friedlander: At Work is tot stand gekomen in samenwerking met de Die Photographische Sammlung / SK Stiftung Kultur, Keulen en het Columbus Museum of Art, Ohio.
Stems
In samenwerking met Galerie Thomas Zander, Keulen, toont huis Marseille eveneens een kleine selectie uit de serie Stems van Lee Friedlander. Deze extreme close-ups van bloemstelen (stems) in vazen maakte Friedlander tussen 1994 en 1999, toen hij wegens problemen aan zijn kniegewrichten aan huis gekluisterd was. Friedlander maakte van de nood een deugd door zijn camera op stillevens in huis te richten.
Catalogus
Lee Friedlander, At Work, met een nawoord van Richard Benson, Göttingen (Steidl) 2002, ISBN 3-88243-827-4, voor € 49,- in huis Marseille te koop.
Tuinhuis
In het najaar van 2003 is achter in de tuin van huis Marseille het oorspronkelijke tuinhuis gereconstrueerd. Nadat eerdere verzoeken tot herbouw waren afgewezen is in derde instantie toch gemeentelijk toestemming gekregen om het te herbouwen.
Het oorspronkelijke tuinhuis is tussen 1730 en 1770 gebouwd in opdracht van de toenmalige eigenaar Dirk van der Meer, geheel volgens de mode van de achttiende eeuw. In de jaren zestig van de 20ste eeuw raakte het tuinhuis ernstig vervallen. De toenmalige eigenaresse van het pand bezat niet de middelen voor restauratie. Hoewel Monumentenzorg tegen afbraak van dit tuinhuis was op grond van de toegekende monumentale waarde, werd in overleg met Bouw en Woningtoezicht uiteindelijk toch tot gedeeltelijke afbraak overgegaan, op voorwaarde dat de monumentale onderdelen ter beschikking werden gesteld aan Monumentenzorg en aan de Vereniging Hendrick de Keyser. Navraag bij deze instanties heeft niets opgeleverd, zodat niets anders overblijft dan te constateren dat de onderdelen vermoedelijk alsnog verloren zijn gegaan. Nadat bij de restauratie van huis Marseille in 1998/1999 het achtergelegen terrein was schoongemaakt, bleken er nog restanten aanwezig te zijn. Op basis van het aanwezige materiaal en foto’s bleek het zeer goed mogelijk om een getrouwe reconstructie van het tuinhuis te maken, uitgevoerd door architect Laurens Vis. Het nieuwe tuinhuis zal worden gebruikt voor kleine presentaties.