Spanje versus Holland: met de fotografen Cristóbal Hara en Han Singels haalt Huis Marseille deze zomer het zuidelijk temparement en het noordelijk licht in huis. Cristóbal Hara werkt al meer dan dertig jaar aan een persoonlijk getint oeuvre waarin hij de culturele en religieuze tradities, en het politieke verleden van Spanje laat samensmelten met zijn eigen geschiedenis en herinneringen. Han Singels fotografeert in navolging van de klassieke Hollandse schilderschool het Hollandse landschap, waarin de koe de hoofdrol heeft. Beide fotografen zijn begonnen als fotojournalist, maar hebben uiteindelijk om uiteenlopende redenen een ander fotografische richting gekozen. Met de foto’s die zij nu in Huis Marseille presenteren, hebben zij aansluiting gevonden bij de brede artistieke traditie van hun eigen land: het expressieve en emotionele surrealisme van Hara tegenover het ingetogen en cerebrale realisme van Singels.
Cristóbal Hara: een denkbeeldige Spanjaard
Cristóbal Hara (Madrid, 1946) wilde fotojournalist worden, maar hij kwam er pas vrij laat achter dat hij zich meer interesseert voor de fotografie zelf dan voor de gebeurtenissen en situaties die hij in opdracht van anderen fotografeert. Niet het onderwerp van de foto intrigeert hem, maar de visuele uitwerking van het beeld. Op een unieke manier zet hij de werkelijkheid naar zijn hand en laat hij de grens tussen feit en fictie vervagen.
Op de tentoonstelling zijn zowel foto’s te zien uit zijn boek An Imaginary Spaniard (Steidl Verlag 2004) als uit zijn nieuwste boek Autobiography (Steidl Verlag 2007). Op zijn fotografische zwerftochten door Spanje gaat Hara te werk als een fotojournalist op reportage, maar de foto’s krijgen in zijn boeken een nieuwe betekenis doordat hij ze in een andere context presenteert. An Imaginary Spaniard illustreert niet het leven van één specifieke Spanjaard, maar de culturele identiteit van Spanje in het algemeen, een denkbeeldige Spanje. Hara heeft een satirisch fotoverhaal gemaakt waarin hij op zowel poëtische als ironische wijze traditioneel Spaanse concepten aan de orde stelt, zoals god, autoriteit, zonde, seksuele onderdrukking, hel, machocultuur en de verleidelijkheid van vrouwen.
Cristóbal Hara, opgegroeid in een oude Spaanse koloniale familie op de Filippijnen en in de Verenigde Staten, is in Spanje tegelijkertijd outsider en insider. Op zijn achtste werd hij naar Spanje gestuurd waar hij terecht kwam op een door Jezuïeten geleide kostschool in de provincie. Zijn ervaringen in deze uiterst religieuze en repressieve omgeving tijdens de dictatuur van generaal Franco (en het contrast met zijn eerste levensjaren in de Tropen) hebben hem voor het leven getekend en zijn van blijvende invloed op zijn fotografie. Het was een traumatische ervaring die hij deelt met veel Spanjaarden van zijn generatie. Met de afstand van een outsider en de betrokkenheid van een insider beschouwt hij zijn land kritisch en tegelijkertijd liefdevol.
Aan het eind van het Franco-tijdperk in 1975 trokken de Spanjaarden massaal naar de grote stad. Met de blik op de toekomst gericht lieten zij hun oude leven achter op het platteland, daar waar Hara nu juist zijn onderwerpen zoekt. En daar waar het andere Spanje zich onbespied acht en waar eeuwenoude culturele en religieuze tradities nog springlevend zijn. In de gepassioneerde en sensuele verbeeldingskracht van de vele traditionele feesten in Spanje en de opmerkelijke rituelen, vindt Hara de beelden die hij voor zijn eigen verhaal kan gebruiken. Zoals tijdens carnaval en in de Semana Santa, de Goede Week voorafgaand aan Pasen, wanneer boetelingen in processies het lijden van Christus herdenken. In San Bartolomé de Pinares fotografeert hij de paarden die ter ere van San Antonio (St. Antonius) door een vuurzee worden gejaagd. Vuur speelt ook een belangrijke rol in de feesten die in de provincie Valencia ter ere van San José (St. Jozef) worden georganiseerd. Gigantische poppen van papier-maché, die een satirisch commentaar geven op de politieke en maatschappelijke situatie van dat moment, worden in de nacht van San José verbrand. In Galicië is Hara elk jaar getuige van de Rapa das Bestas, wanneer de wilde paarden uit de bergen bijeen worden gedreven, om te worden gebrandmerkt en geknipt.
Hara werkt met een analoge kleinbeeldcamera en een lens met een relatief grote hoek. Daardoor is hij flexibel en kan hij dicht bij zijn onderwerp komen. Tegelijkertijd geven de vervormingen in het beeld, die bij een grote hoek optreden, de foto’s dynamiek en dramatische zeggingskracht. Bewegingsonscherpte, extreme uitsneden en opmerkelijke standpunten gaat hij niet uit de weg. Hij zoekt juist naar het onverwachte moment dat ruimte open laat voor verschillende interpretaties.
Hara’s eerste foto’s waren in zwart-wit, omdat hij aanvankelijk nog sterk beïnvloed werd door de documentaire en sociaal geëngageerde fotografische traditie die eind jaren zestig internationaal dominant was. Deze richting bleek voor hem een doodlopende weg. Toen hij halverwege de jaren tachtig op kleurenfilm overstapte, vond hij zijn eigen ‘taal’ die hem in staat stelde zijn weg te vinden binnen de eigen, Spaanse artistieke traditie. Een traditie waarin de realiteit dubbelzinnige vormen aanneemt – niet voor niets leefde Spanjes nationale held Don Quijote in een zelfgeschapen realiteit.