De Canadese fotograaf Edward Burtynsky heeft met zijn tentoonstelling en publicatie over olie een indrukwekkend meesterwerk afgeleverd. Aan de hand van de monumentale en zeer gedetailleerde opnamen in kleur, die Burtynsky sinds 1997 van de oliewinning en consumptie heeft gemaakt, onthult hij als het ware het verband tussen de winning van olie en de effecten die dat op het landschap heeft. In deze context komt ook de samenhang tussen enerzijds de cultuur van olieconsumptie en anderzijds de reusachtige infrastructuur die daarvoor nodig is onomstotelijk vast te staan. Met de foto’s van het afval dat deze industrie overal ter wereld nalaat, zet Burtynsky ons aan na te denken over de vraag hoe de wereld er uit zal zien als deze fossiele brandstof op is.
Olie als beeldend thema
Het effect van Burtynsky’s werk over olie is ronduit verbluffend. Vallen ons pas na ruim een eeuw oliewinning de schellen van de ogen? Een van de oorzaken zou kunnen zijn dat olie niet zichtbaar is. Het maakt geen deel uit van het aardoppervlak en doorgaans ook niet van het landschap. Op zichzelf genomen is olie dan ook een niet-fotografisch onderwerp. Wat Burtynsky fotografeert is de techniek, de industrie erachter en de cultuur erom heen: van boorinstallaties op zee en op land tot de buizen- en wegenstelsels die als een bypass het kleverige goedje doen verspreiden, tot de voertuigen en mensen die olie gebruiken. Daarmee geeft hij veel visuele informatie over een onderwerp dat voorheen vanuit technisch en visueel oogpunt als niet zo interessant werd beschouwd. Zeker niet binnen de beeldende kunst waarin Burtynsky zich duidelijk positioneert. In wezen gaat het gaat om een soortgelijke verbinding tussen bedrijfsfotografie en het domein van de beeldende kunst die Bernd en Hilla Becher in de jaren zeventig van de vorige eeuw ook maakten. Al doet de grafische en broze visie van de Bechers in vergelijking met de actualiteit en de volle, stevige kleuren van het werk van Burtynsky eerder denken aan die van een archeologie van het industriële erfgoed. Anderzijds staat Burtynsky met beide benen in de klassieke landschapsfotografie waarvoor de Amerikaanse fotograaf Ansel Adams vaak als protagonist wordt genoemd. Met de Bechers behoort Burtynsky tot die zeldzame fotografen die zó lang en zó consequent aan één onderwerp – in zijn geval olie – heeft gewerkt.
Strategie
Het gaat Burtynsky er niet om alle platforms in kaart te brengen. Wat hij blootlegt is niet alleen het fenomeen olie maar ook een simpel economisch patroon met grote gevolgen. De winning van een grondstof, de consumptie ervan, en het afval dat ons rest. Als fotograaf toont hij zijn intrinsieke en beeldende kwaliteiten door de toonzetting en de afstand die hij kiest ten opzichte van zijn onderwerp – vaak vanuit een iets hoger gelegen standpunt – en de sterke balans waarmee hij opinies en beeldvorming met elkaar weet te verenigen. Hier wordt geen journalistiek bedreven, er wordt evenmin een situatie op meer of minder wetenschappelijke wijze in kaart gebracht. De strategie van Ed Burtynsky is simpel: follow the oil. Zijn klassiek geïnspireerde, precieze en gedetailleerde beeldtaal is overrompelend effectief. Het ontzagwekkende in zijn foto’s is echter vooral gelegen in de suggestie van schaal, de wereldwijde omvang van dit industriële en consumptieve fenomeen. Burtynsky zelf blijft bijzonder nuchter onder al het visuele geweld dat door hem wordt ontketend. Zijn bottom line is dat iedere wereldburger olie gebruikt, en niet zo weinig ook.
Edward Burtynsky (1955) is een van Canada’s meest bekende fotografen. Zijn werk werd in vele musea geëxposeerd en in museale en particuliere collecties opgenomen. Zoals o.a. in de National Gallery of Canada, het Victoria & Albert Museum Londen, het Reina Sofia Madrid, het Museum of Modern Art en het Guggenheim Museum in New York. Hij ontving de TED Prize, en de Outreach Award van het Fotofestival Arles. Hij ontving drie eredoctoraten en is Officer of the Order of Canada. Eerder publiceerde hij het boek Burtynsky – Quarries (Steidl 2007), Burtynsky – China (Steidl 2005), en Manufactured Landscapes (National Gallery of Canada, Yale University Press 2003). Hij wordt vertegenwoordigd door zes galerieën, o.a. de Nicholas Metivier Gallery Toronto en Torch Gallery Amsterdam. Voor meer gedetailleerde informatie: www.edwardburtynsky.com
Corcoran Gallery of Art
De tentoonstellint is tegelijkertijd te zien in de Corcoran Gallery of Art, Washington D.C. Hoofdconservator fotografie Paul Roth is de belangrijkste initiatiefnemer van de expositie. Het museum werd daarbij genereus ondersteund door de Scotiabank Group Toronto. De expositie in Washington is met 56 werken wat groter dan die in Huis Marseille.
Foto’s
De foto’s zijn opgenomen met verschillende soorten camera’s. De c-prints zijn gemaakt in Burtynsky’s lab, Toronto Image Works. Deze expositie is speciaal voor Huis Marseille gemaakt en zal verder door Europa reizen.
Publicatie
Burtynsky / OIL, met teksten van Paul Roth (hoofdconservator fotografie Corcoran Gallery of Art Washington), Michael Mitchell (fotograaf en filmmaker Toronto), en William E. Rees (human ecologist), uitgegeven door Corcoran Gallery of Art/ Steidl 2009. ISBN 978-3-86521-943-5. Prijs: 75 euro.